W Polsce wciąż trwa wyzwanie utrzymania abstynencji do 18. roku życia, z którym nie radzą sobie ani ustawodawcy, ani społeczeństwo. Najnowszy raport „European School Survey Project on Alcohol and Drugs” z 2024 roku pokazuje, że aż 73% młodzieży w wieku 15–16 lat oraz 91% osób między 17 a 18 rokiem życia próbowało alkoholu przynajmniej raz w życiu. Badanie przeprowadzono wśród uczniów szkół ponadpodstawowych, dzieląc ich na klasy pierwsze i trzecie. Średni wiek, w którym młodzi Polacy zaczynają pić, waha się między 12 a 16 rokiem życia.
Eksperci z Instytutu Człowieka Świadomego podkreślają, że im wcześniej następuje inicjacja alkoholowa, tym większe ryzyko uzależnienia. Każdy rok opóźnienia pierwszego kontaktu z alkoholem zmniejsza prawdopodobieństwo uzależnienia o 14% i nadużywania o 8%. Problemem nie jest tylko wczesne rozpoczęcie picia, ale również nadmierne spożycie alkoholu wśród dorosłych Polaków. Według raportu OECD z 2021 roku, przeciętny mieszkaniec Polski wypija rocznie 11,7 litra czystego alkoholu etylowego, co przekłada się na około 9,5 butelki piwa lub 2,4 butelki wina tygodniowo.
Koszty społeczne i ekonomiczne związane z piciem alkoholu w Polsce są ogromne. Według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, w 2020 roku wyniosły one aż 93,3 miliarda złotych. Dla porównania, wpływy z podatku akcyzowego od alkoholu sięgnęły wtedy 13,4 miliarda złotych. Różnica między kosztami a przychodami to niemal 80 miliardów złotych, co stanowi 3,45% PKB. Gdyby koszty utrzymały się na tym samym poziomie w 2023 roku, wyniosłyby aż 116 miliardów złotych, czyli 72% wydatków na zdrowie finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
W debacie o alkoholu często pomija się wpływ reklamy, zwłaszcza piwa i napojów „zero procent” sprzedawanych pod marką piwa. W Polsce nie ma jeszcze skutecznych ograniczeń prawnych w tym zakresie, a młodzież jest stale wystawiona na oddziaływanie marketingu alkoholu – w telewizji, internecie, na billboardach i w sklepach. Tego typu reklama tworzy wokół picia alkoholu aurę normalności, co często przekłada się na powielanie szkodliwych mitów i wzorców. Dorośli mają większe szanse oprzeć się tym wpływom, ale młodzi, nieposiadający jeszcze wykształconych mechanizmów odporności, łatwiej ulegają takim manipulacjom.
Kampania „Zero Procent Prawdy” ma na celu uświadomienie społeczeństwu, że coraz młodsze osoby sięgają po alkohol, oraz zwrócenie uwagi na szkodliwość reklam. W ramach działań kampanii przedstawiono raport z badań opinii publicznej i badań fokusowych wśród młodzieży ze szkół średnich. Badania pokazują m.in., że 14% osób w wieku 18–29 lat spróbowało alkoholu w wieku 14 lat lub wcześniej, a 44,7% tej grupy zdobyło alkohol pomimo braku pełnoletności. Co ciekawe, aż 62,7% młodych osób zaczęło pić przed 18. rokiem życia, a prawie połowa z nich – między 15 a 17 rokiem.
Pierwszym alkoholem, po który sięgają Polacy, najczęściej jest piwo – aż 46% wszystkich badanych wskazało je jako pierwszy napój alkoholowy. Wśród młodszych grup wiekowych odsetek ten jest jeszcze wyższy i wynosi ponad 57%. Z badania wynika również, że niepełnoletni mężczyźni łatwiej zdobywają alkohol niż dziewczęta – 30% chłopaków w młodszych grupach wiekowych przyznało się do takiego zakupu, podczas gdy dziewczyn było 17,3%.
Co ważne, aż 61,8% Polaków opowiada się za całkowitym zakazem reklam alkoholu, w tym piwa. Tylko 33,1% badanych ma odmienne zdanie, a niewielka grupa nie zajęła stanowiska. To pokazuje, że społeczeństwo coraz bardziej dostrzega problem nadmiernej obecności alkoholu w przestrzeni publicznej i chce zmian na lepsze.
Raport i kampania „Zero Procent Prawdy” to ważny głos w dyskusji o ochronie zdrowia publicznego i przyszłości młodego pokolenia. Przypominają, że skuteczna walka z alkoholem zaczyna się od edukacji, ograniczenia reklamy i wsparcia młodzieży w budowaniu zdrowych nawyków. Warto się z nimi zapoznać i wspólnie działać na rzecz zdrowszej przyszłości.
