Lato w Polsce to czas rodzinnych pikników, spacerów po lesie i wypoczynku nad wodą. Ale wystarczy zejść z utartego szlaku, by trafić na coś, co burzy ten sielankowy obraz – sterty śmieci walające się w krzakach, stara lodówka porzucona przy leśnej drodze, opony w rowie, a czasem nawet całe „kolekcje” mebli i gruzu. Dzikie wysypiska. Temat znany, ale niewygodny. I jak się okazuje – coraz większy.
W 2024 roku, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w Polsce zlikwidowano ponad dwanaście tysięcy nielegalnych wysypisk, z których usunięto łącznie przeszło 39,5 tysiąca ton odpadów. To prawie o trzy tysiące więcej niż rok wcześniej. Niby postęp, a jednak wciąż niepokojąco daleko do sukcesu. Na koniec 2024 roku na mapie kraju wciąż istniały 2 728 takich miejsc, czyli o ponad 500 więcej niż dwanaście miesięcy wcześniej. Problem nie tylko nie znika – on rośnie i rozlewa się po kolejnych zakątkach kraju.
Dzikie wysypiska są jak niewidzialne rany na ciele natury. Często ukryte głęboko w zaroślach, za linią drzew, przy ścieżkach, gdzie nie zagląda nikt oprócz grzybiarzy, rowerzystów i… osób, które postanowiły pozbyć się starego telewizora, materaca czy wiadra z resztkami zaprawy. To nie tylko problem estetyczny, chociaż już samo to boli – zwłaszcza, gdy ktoś chce uciec od codziennego zgiełku i spędzić czas blisko przyrody. To przede wszystkim realne zagrożenie dla zdrowia i środowiska.
Śmieci porzucone w lesie nie mają nad sobą żadnej kontroli. Chemia z rozkładających się materiałów trafia do gleby i wód gruntowych, plastik rozpada się na mikrocząsteczki, a zepsute jedzenie przyciąga dzikie zwierzęta, które łatwo się zatruwają albo… uczą złych nawyków. Zresztą, kto raz zobaczy ptaka uwięzionego w reklamówce albo lisa z głową w plastikowym pudełku po sałatce, ten długo nie zapomni tego widoku.
Jak to możliwe, że mimo PSZOK-ów, zbiórek odpadów wielkogabarytowych i rosnącej świadomości ekologicznej, dzikie wysypiska nadal rosną jak grzyby po deszczu? Odpowiedź jest brutalna i prosta: lenistwo, niewiedza, a czasem zwyczajna bezmyślność. Wciąż są osoby, które traktują pobliski lasek jako darmowy śmietnik. Bo bliżej, bo szybciej, bo „kto to zobaczy”.
Ale ta historia ma też swoją drugą stronę. Coraz więcej gmin wychodzi mieszkańcom naprzeciw, organizując mobilne zbiórki odpadów, prowadząc kampanie informacyjne, rozwijając infrastrukturę i promując działania ekologiczne. Edukacja ekologiczna powinna być obecna wszędzie – w domach, mediach, szkołach i przestrzeni publicznej. Bo nie chodzi tylko o śmieci. Chodzi o to, by ludzie zrozumieli, że ich decyzje mają wpływ – bezpośredni i długofalowy.
Warto też mówić o pozytywnych przykładach. Tam, gdzie lokalne społeczności organizują wspólne sprzątanie, gdzie dzieci z przedszkola biorą udział w sadzeniu drzew i uczą się, gdzie wyrzucać baterie, zmienia się coś więcej niż tylko krajobraz. Zmienia się sposób myślenia.
Wakacje z widokiem na śmieci? Nikt ich nie chce. Ale one same nie znikną. Możemy udawać, że problem nas nie dotyczy, że to gdzieś daleko, że to „nie nasze śmieci”. Ale prawda jest inna. Każdy, kto zamknął oczy na worek śmieci leżący w lesie, choćby przechodząc obok bez reakcji, też dokłada swoją cegiełkę do tej ponurej układanki.
Świat się nie posprząta sam. Ale może – krok po kroku, worek po worku – da się go posprzątać razem.
