Od 1 stycznia do 31 lipca 2025 roku polska Policja odnotowała 543 przestępstwa motywowane uprzedzeniami, czyli o 159 więcej niż w analogicznym okresie w 2024 roku, co oznacza wzrost o 41 %. To czyny wymierzone w ludzi lub ich mienie, a ofiary są wybierane ze względu na takie cechy jak rasa, pochodzenie etniczne, religia, orientacja seksualna, wiek, płeć czy niepełnosprawność fizyczna lub psychiczna. Choć w polskim prawie nie istnieje formalna definicja przestępstw z nienawiści, organy ścigania opierają się na wytycznych OBWE i bogatym orzecznictwie sądowym, analizując motywację sprawcy i kontekst zdarzenia.
Przestępstwa motywowane nienawiścią mogą przybierać różnorodne formy. Mogą to być przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu, znieważenia, naruszenia nietykalności cielesnej, kierowanie gróźb, pobicia, zniszczenie mienia, a także propagowanie ideologii faszystowskiej czy totalitarnej. W każdym przypadku kluczowe jest ustalenie, że sprawca działał świadomie, kierując się negatywnym stosunkiem do określonej grupy osób lub indywidualnej ofiary. Takie działania są nie tylko przestępstwami kryminalnymi, ale też przejawem dyskryminacji i naruszeniem podstawowych praw człowieka.
Policja prowadzi szerokie działania w zakresie monitoringu i przeciwdziałania takim przestępstwom. Od 2015 roku funkcjonuje krajowy system koordynacji przypadków motywowanych uprzedzeniami. Koordynator krajowy oraz koordynatorzy wojewódzcy w komendach śledzą postępowania przygotowawcze, gromadzą dane i analizują schematy działania sprawców. Dzięki temu możliwe jest szybkie reagowanie, ustalanie skali problemu i planowanie szkoleń dla funkcjonariuszy. Wszystkie postępowania pozostają pod ścisłym nadzorem prokuratury, a każda informacja od obywateli może być istotna w ściganiu sprawców.
Oprócz działań operacyjnych Policja prowadzi kampanie edukacyjne, które mają uwrażliwiać społeczeństwo na różnorodność i przeciwdziałać uprzedzeniom. Funkcjonariusze podkreślają, że świadomość obywateli, czujność i zgłaszanie podejrzanych zachowań to najskuteczniejsza forma ochrony przed przestępstwami z nienawiści. Ważne jest, aby każdy wiedział, że nawet najmniejsze gesty dyskryminacji lub hejt w internecie mogą stać się podstawą do odpowiedzialności karnej, jeśli ujawnia się motywacja wynikająca z uprzedzeń.
W ostatnich latach wprowadzono też przepisy dodatkowe, np. w związku z ustawą o przeciwdziałaniu wspieraniu agresji na Ukrainę, która penalizuje stosowanie symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Takie działania zagrożone są grzywną, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do dwóch lat. To przykład, jak prawo reaguje na zjawiska, w których motywacja sprawcy obejmuje nienawiść i uprzedzenia wobec określonych grup.
Policja przypomina, że każdy przypadek przemocy, znieważenia czy dyskryminacji powinien być zgłaszany. Motywacja sprawcy jest kluczowa, a konsekwencje prawne mogą obejmować nawet wieloletnie kary więzienia. Zjawisko przestępstw z nienawiści jest poważnym wyzwaniem dla bezpieczeństwa społecznego, ale jednocześnie dzięki monitorowaniu, edukacji i współpracy obywateli możliwe jest jego ograniczenie.
